Pesten blijft een hardnekkig probleem op scholen en onder kinderen. Tegenwoordig gebeurt het pesten steeds vaker via het internet.
Online pesten brengt een extra uitdaging met zich mee, omdat het vaak onzichtbaar is. Soms start het pesten op het schoolplein en gaat het na school verder, bijvoorbeeld via sociale media.
Dit dossier richt zich op cyberpesten onder kinderen op de basisschool en in het voortgezet onderwijs.
We bespreken:
- Wat cyberpesten is en hoe vaak het voorkomt
- Wat de oorzaken en gevolgen zijn van cyberpesten
- Wat je kunt doen tegen cyberpesten
Wat is cyberpesten?
Cyberpesten is het opzettelijk en meermaals lastigvallen, mishandelen of belachelijk maken van iemand, door middel van van apparaten die met het internet zijn verbonden.
Cyberpesten is in feite pesten via het internet, bijvoorbeeld met behulp van een smartphone of laptop. Cyberpesten wordt daarom ook wel eens online pesten, digitaal pesten of digipesten genoemd.
8 voorbeelden van cyberpesten
- Iemand buitensluiten van een whatsappgroep of online spel
- Beschamende foto’s van iemand verspreiden via sociale media
- Iemand uitlachen of uitschelden op zijn of haar profiel
- Sturen van kwetsende berichten via Facebook, Instagram of Whatsapp
- Over iemand roddelen in een chatroom voor games
- Anoniem nare berichtjes sturen naar iemand
- Iedereen online opstoken tegen één persoon
- Iemand op mute zetten of uit de groep zetten via Google Classroom
Online pesten mag niet los worden gezien van normaal pesten. Het is minstens zo vervelend voor het slachtoffer.
Internet discriminatie
Discriminatie via het internet is vaak een vorm van cyberpesten, maar dat hoeft niet.
Bij discriminatie is er sprake van ongelijke behandeling van personen of groepen, bijvoorbeeld op basis van ras, afkomst, godsdienst of seksuele geaardheid. Bij internet discriminatie vindt dit plaats in de vorm van uitingen op websites, forums, sociale media of in games.
Alle vormen van discriminatie zijn in Nederland verboden op grond van artikel 1 in de Grondwet. Melding doen van internetdiscriminatie doe je via MindNederland.nl.
Hoe groot is het probleem? (cijfers)
Het is opvallend dat er relatief weinig cijfers zijn over de omvang van cyberpesten in Nederland.
Volgens cijfers van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) in 2016 zegt 10 procent van de kinderen in het basisonderwijs minstens één keer per maand het slachtoffer te zijn van pesten. Cyberpesten zou echter slechts een kleine rol van betekenis hebben.
In het voortgezet onderwijs komt cyberpesten vaker voor. Volgens het CBS zou 8 procent van de Nederlandse jongeren tussen de 15 en 25 jaar worden geconfronteerd met cyberpesten. Die cijfers zijn afkomstig uit 2015.
Het probleem kan tegenwoordig een stuk groter zijn. Zo blijkt uit een Amerikaanse studie (april 2019) dat 17,4 procent van de jongeren tussen 12 en 17 in de afgelopen 30 dagen minstens één keer online is gepest.
Verder blijkt uit cijfers van De Kindertelefoon dat 17 procent van alle gesprekken in april 2020 ging over online pesten. Dat was een jaar eerder nog 3,7 procent. De stichting meldt verder dat het aantal gesprekken over pesten steeg met bijna 50 procent sinds dat de scholen weer zijn geopend per september 2021.
Wat weet jij van cyberpesten?
Doe de cyberpesten-quiz:
De quiz download je hier als pdf. De antwoorden van de quiz vind je hier.
Wat is de oorzaak van cyberpesten?
Kinderen worden gepest om tal van redenen, bijvoorbeeld om hoe ze eruit zien, waar ze in geloven, wat ze leuk vinden of waar ze vandaan komen.
Het gaat vooral om kinderen die ‘anders’ zijn die vaker worden gepest. Kinderen met autisme, een beperking of ADHD worden bijvoorbeeld vaker gepest, is gebleken.
Koen (VPN.nl)
Natuurlijk is een belangrijk deel van de oorzaak ook te vinden bij de kinderen die pesten. Zij kunnen onzeker zijn en hopen dat er met hun ‘stoere’ houding tegen hem of haar wordt opgekeken. Andere pestkoppen willen juist hun macht over anderen laten zien.
Cyberpesten vs. gewoon pesten
Het gevaar van cyberpesten is dat de drempel lager ligt dan bij normaal pesten.
- Cyberpesters hoeven hun slachtoffers namelijk niet onder ogen te komen
- Cyberpesters zien de reacties van hun slachtoffers niet
- Cyberpesters hebben de illusie dat ze niet gepakt kunnen worden
Online pesten kan net zo hard aankomen als pesten op het schoolplein. En soms zelfs harder, want het kan voor het kind lijken alsof hij of zij nergens meer veilig is.
Fysiek pesten kan namelijk nog worden vermijd, bijvoorbeeld door de pestkoppen te ontwijken of ervoor te zorgen dat er iemand in de buurt is die kan ingrijpen. Ook is thuis vaak nog een veilige haven voor het kind. Maar bij cyberpesten ligt dat anders: het kind kan telkens maar weer nare berichtjes krijgen via sociale media, apps of games op de laptop of smartphone.
Wat zijn de gevolgen van cyberpesten?
De gevolgen van cyberpesten zijn van korte en lange termijn en uiten zich op fysiek en mentaal en sociaal vlak, blijkt uit Europees onderzoek.
Mentale gevolgen
Slachtoffers van cyberpesten krijgen te maken met een gebrek aan acceptatie wat kan leiden tot eenzaamheid, schaamte en sociaal isolement. Deze sociale terugtrekking kan vervolgens resulteren in onzekerheid, een laag zelfbeeld, angst, stress, een depressie en zelfs suïcidaliteit.
Fysieke gevolgen
Er kunnen ook lichamelijke klachten optreden bij kinderen die worden gepest:
- Vermoeidheid
- Slapeloosheid
- Duizeligheid
- Rugpijn
- Buikpijn
- Hoofdpijn
Sociale gevolgen
Ook op sociaal vlak zijn er gevolgen. Zo hebben slachtoffers meer kans om school te missen, over te slaan of er mee te stoppen. Iemand die lang is gepest, heeft waarschijnlijk meer moeite om mensen te vertrouwen en om vrienden te maken. Dat kan ook gevolgen hebben voor iemands carrière.
Hoe zit het met de pestkoppen?
Overigens zijn niet alleen degene die worden gepest de dupe. Uit hetzelfde Europese onderzoek blijkt dat de pestkoppen zelf ook risico lopen. Zo hebben zij meer kans om op latere leeftijd:
- Deel te nemen aan onacceptabel en asociaal gedrag
- Veroordeeld te worden
- Drank en drugs te misbruiken
Ook hebben pesters (net als hun slachtoffers) een hoger risico op depressie en suïcidaliteit.
Wat kun je doen tegen cyberpesten?
Er zijn verschillende manieren om wat te doen tegen cyberpesten.
Voorkomen
Het zoveel mogelijk voorkomen van online pesten is een goede eerste stap. Dit kan worden bereikt door weerbaarder te worden op het internet.
7 handige tips:
- Houd de inlognaam en het wachtwoord van je accounts privé, zelfs voor goede vrienden en vriendinnen
- Negeer vriendschapsverzoeken van mensen die je in het echte leven niet kent
- Deel geen gevoelige informatie via het internet
- Zorg dat alleen vrienden jouw foto’s en berichten kunnen zien
- Denk na over wat je online voor berichten, foto’s en afbeeldingen plaatst
- Kijk hoe je online profiel er nu uit ziet: er staan misschien dingen op die in de toekomst voor problemen kunnen zorgen
- Log uit op sociale media zodra je deze niet meer gebruikt
Op VPN.nl staan meer tips over hoe je veilig online bent.
Word je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch gepest? Dan kun je nieuwe pesterijen soms voorkomen door juist niet te reageren op berichtjes, foto’s of filmpjes. De pestkop is namelijk op zoek naar een reactie.
Melden
Als je wordt gepest is het slim om:
- Met de pester te praten, misschien heeft hij/zij geen idee wat het pestgedrag jou aandoet
- Alle bewijzen van de pesterijen te bewaren, bijvoorbeeld met screenshots of foto’s
- Nare berichten van je profiel te verwijderen
- Een ouder of leerkracht erbij roepen, zodat deze kan zien wat er gebeurt
- De pestkoppen te blokkeren
Word je gepest op een bepaalde website, bijvoorbeeld via een forum of sociaal mediaplatform? Dan kun je dit vertellen aan de beheerders van die website. Het is dan handig om een screenshot en een link van de pagina mee te sturen.
Ook kun je via de website meldknop.nl melding maken van pesten, oplichting of discriminatie (op het internet).
Deel je verhaal
Als je wordt gepest, is ook fijn als je daar met iemand over kan praten. Ga dan naar iemand die je vertrouwt. Vind je dat lastig of praat je liever anoniem? Dat kun je ook bellen met de kindertelefoon.
Door je verhaal te delen, kunnen anderen je helpen om het pesten te laten stoppen.
Voor ouders en leerkrachten
Krijgt een kind te maken met online pesterijen?
- Laat dan blijken dat het goed is dat het kind naar je toe is gekomen
- Steun het kind, luister naar het kind en neem het hele verhaal serieus
- Bedenk samen met het kind wat de beste aanpak is om het pesten te stoppen
Is cyberpesten strafbaar?
Onderneem altijd eerst zelf stappen om het pesten te stoppen. Lukt dat niet en kom je er na het inschakelen van hulp echt niet uit? Dan kun je aangifte doen bij de politie.
Cyberpesten is in extreme gevallen namelijk strafbaar. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van smaad, laster, stalking of bedreiging.
Bronnen
Dit dossier is gecontroleerd door drs. A. van Wensen – Blokland, Opvoedingsdeskundige.
